یکی از شایع‌ترین بیماریهای مخاط دهان است که به صورت زخم‌های کوچک و دردناک در دهان ظاهر می‌شود. این زخم‌ها معمولاً خوش‌خیم هستند و به خودی خود بهبود می‌یابند اما می‌توانند باعث ناراحتی شدید در هنگام غذا خوردن، صحبت کردن یا بلع شوند.
دلایل، نحوه درمان و پیشگیری از آفت دهان به طور جامع بررسی می‌شود.
آفت دهان چیست؟
آفت دهان، که با نام علمی
استوماتیت آفتی (Aphthous Stomatitis) شناخته می‌شود، به صورت زخم‌های گرد یا بیضی‌شکل با مرکز سفید یا زرد و حاشیه قرمز ظاهر می‌شود. این زخم‌ها معمولاً روی مخاط داخلی لب‌ها، گونه‌ها، زبان یا کف دهان ایجاد می‌شوند و مسری نیستند.
انواع آفت دهان
۱.
آفت‌های کوچک (Minor Aphthous Ulcers):
شایع‌ترین نوع
آفت دهان است و قطر زخم کمتر از ۱۰ میلی‌متر می‌باشد.
ظرف ۷ تا ۱۴ روز بهبود می‌یابد و بدون ایجاد اسکار ناپدید می‌شود.
۲.
آفت‌های بزرگ (Major Aphthous Ulcers):
زخم‌هایی با قطر بیش از ۱۰ میلی‌متر که عمق بیشتری دارند و ممکن است چند هفته طول بکشد تا بهبود یابند. ممکن است جای زخم باقی بگذارند.
۳.
آفت‌های هرپتی‌فرم (Herpetiform Aphthous Ulcers):
کمتر شایع و شامل گروهی از زخم‌های کوچک‌تر (۱ تا ۳ میلی‌متر) هستند که به هم می‌پیوندند و ناحیه وسیعی را درگیر می‌کنند.
دلایل و علل ایجاد
آفت دهان:
علت دقیق
آفت دهان هنوز مشخص نیست، اما عوامل متعددی می‌توانند در ایجاد آن نقش داشته باشند:
۱. عوامل ژنتیکی:
سابقه خانوادگی ابتلا به آفت می‌تواند خطر آن را افزایش دهد.
۲.
آسیب به بافت دهان:
الف: گاز گرفتن تصادفی گونه یا زبان.
ب: آسیب ناشی از وسایل دندانپزشکی یا مسواک زدن شدید.
۳.
استرس و اضطراب:
استرس‌های روانی می‌توانند سیستم ایمنی را تحت تأثیر قرار داده و باعث بروز آفت شوند.
۴. کمبودهای تغذیه‌ای:
کمبود ویتامین‌های B12، C، آهن، زینک و فولیک اسید می‌تواند باعث آفت شود.
۵.
حساسیت یا آلرژی غذایی:
مواد غذایی مانند شکلات، آجیل، مرکبات، گوجه‌فرنگی و ادویه‌ها ممکن است در برخی افراد حساسیت ایجاد کنند.
۶.
بیماریهای سیستمیک:
الف: بیماریهای التهابی روده (مانند کرون و کولیت اولسراتیو).
ب: سندرم بهجت.
ج: ضعف سیستم ایمنی (مانند HIV/AIDS).
۷.
تغییرات هورمونی:
تغییرات هورمونی در دوران قاعدگی، بارداری یا یائسگی می‌تواند خطر آفت را افزایش دهد.
۸.
مصرف داروها:
برخی داروها، مانند داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی، بتابلوکرها و شیمی‌درمانی، می‌توانند ایجاد آفت کنند.
نحوه درمان آفت دهان:
۱. درمان‌های خانگی:
الف: شست‌وشوی دهان با آب نمک:
یک قاشق چای‌خوری نمک را در یک لیوان آب ولرم حل کرده و دهان را شست‌وشو دهید. این کار به کاهش التهاب و تسریع بهبود کمک می‌کند.
ب: استفاده از عسل:
عسل خواص ضدباکتری و ضدالتهابی دارد و می‌توان آن را روی زخم‌ها مالید.
ج: ژل آلوئه‌ورا:
ژل طبیعی آلوئه‌ورا را مستقیماً روی زخم بمالید تا درد کاهش یابد.
د:جوش شیرین:
مخلوطی از جوش شیرین و آب را روی آفت بزنید تا اسیدیته محیط کاهش یابد و بهبود سریع‌تر رخ دهد.
۲.
داروهای موضعی:
کرم‌ها و ژل‌های حاوی
کورتیکواستروئید یا
بنزوکائین می‌توانند درد را کاهش داده و روند بهبود را تسریع کنند.
دهان‌شویه‌های ضدعفونی‌کننده مانند کلرهگزیدین برای کاهش باکتری‌های دهان توصیه می‌شود.
۳.
مصرف مکمل‌های تغذیه‌ای:
اگر آفت ناشی از کمبود ویتامین یا مواد معدنی باشد، مصرف مکمل‌های ویتامین B12، آهن یا زینک تجویز می‌شود.
۴. درمان‌های پیشرفته:
در موارد شدید، دندان‌پزشک ممکن است از
لیزر درمانی برای کاهش درد و تسریع بهبود استفاده کند.
مصرف داروهای سیستمیک مانند کورتیکواستروئیدهای خوراکی در موارد شدیدتر توصیه می‌شود.
روش‌های پیشگیری از آفت دهان:
۱.
رعایت بهداشت دهان و دندان:
الف: ستفاده از مسواک نرم برای جلوگیری از آسیب به بافت دهان.
ب: مسواک زدن ملایم و استفاده از نخ دندان.
۲.
مدیریت استرس:
کاهش استرس از طریق تمرینات آرامش‌بخش مانند مدیتیشن یا یوگا می‌تواند مؤثر باشد.
۳.
پرهیز از مواد غذایی تحریک‌کننده:
اجتناب از مصرف غذاهای اسیدی، ادویه‌دار یا حساسیت‌زا.
۴.
تقویت سیستم ایمنی بدن:
مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری مانند سبزیجات برگ‌سبز، میوه‌ها و لبنیات.
۵.
اجتناب از خشکی دهان:
نوشیدن آب کافی و پرهیز از مصرف بیش‌ازحد کافئین یا الکل.
۶.
مراجعه به پزشک در صورت تکرار:
اگر آفت‌های دهانی به طور مکرر ایجاد می‌شوند یا مدت زیادی طول می‌کشند، ممکن است به بررسی‌های تخصصی‌تر نیاز باشد.
نتیجه‌گیری:
آفت دهان مشکلی شایع اما معمولاً بی‌خطر است که با رعایت بهداشت دهان، کاهش استرس و پرهیز از عوامل تحریک‌کننده قابل پیشگیری است.
شناخت علل و عوامل ایجاد آفت و استفاده از درمان‌های مناسب می‌تواند به کاهش ناراحتی و تسریع روند بهبود کمک کند.
با مراجعه به دندان‌پزشک در صورت نیاز، می‌توان از پیشرفت مشکلات و بروز عوارض جدی‌تر جلوگیری کرد. توجه به سلامت دهان و دندان همواره کلید اصلی در پیشگیری از چنین مشکلاتی است.
حساسیت دندانی: انواع، دلایل، درمان و پیشگیری