علی یوسفی پژوهشگر، محقق، مشاور و مدرس بیماریهای انسان

بیماری‌های دهان و دندان:

به مجموعه‌ای از اختلالات و مشکلاتی گفته می‌شود که می‌توانند دندان‌ها، لثه‌ها، زبان، مخاط دهان، غدد بزاقی و استخوان‌های فک را درگیر کنند.

این بیماری‌ها ممکن است از نوع عفونی، التهابی، ژنتیکی، یا ناشی از عادات نادرست بهداشت دهان و تغذیه باشند.

در این مقاله، مهم‌ترین بیماری‌های دهان و دندان به‌طور جامع بررسی می‌شوند.

۱. پوسیدگی دندان ( Dental Caries)

پوسیدگی دندان یک بیماری شایع است که به‌علت تخریب مینای دندان و لایه‌های زیرین آن، به‌ویژه عاج دندان، ایجاد می‌شود.

این تخریب ناشی از فعالیت باکتری‌های دهان و تولید اسید از قندهای موجود در غذا است.

علت ایجاد:
۱. مصرف بیش‌ازحد قند و مواد قندی.
۲. بهداشت نامناسب دهان و دندان (عدم مسواک زدن و استفاده از نخ دندان).
۳. خشکی دهان به دلیل کاهش بزاق.
۴. استفاده نادرست از خمیردندان‌های فاقد فلوراید.

علائم:
۱. لکه‌های سفید یا قهوه‌ای روی دندان.
۲. ایجاد حفره‌های قابل مشاهده.
۳. حساسیت یا درد هنگام خوردن غذاهای گرم، سرد، یا شیرین.
۴. بوی بد دهان ناشی از عفونت.

شیوه درمان:
۱. استفاده از فلوراید برای مراحل اولیه.
۲. پر کردن دندان با مواد ترمیمی.
۳. درمان ریشه (عصب‌کشی) در موارد شدیدتر.
۴. کشیدن دندان در صورت غیرقابل ترمیم بودن.

۲. بیماری‌های لثه ( Periodontal Diseases)

این بیماری‌ها به التهاب و عفونت لثه‌ها و ساختارهای حمایت‌کننده دندان‌ها (استخوان و رباط پریودنتال) گفته می‌شود.

انواع بیماریهای لثه:
۱. التهاب لثه ( Gingivitis): مرحله اولیه و قابل برگشت بیماری.
۲. پریودنتیت ( Periodontitis): مرحله پیشرفته که می‌تواند باعث تخریب استخوان و لقی دندان شود.

علت ایجاد:
۱. تجمع پلاک و جرم روی دندان.
۲. سیگار کشیدن.
۳. بیماری‌های سیستمیک مانند دیابت.
۴. ژنتیک و ضعف سیستم ایمنی.

علائم:
۱. قرمزی و تورم لثه‌ها.
۲. خونریزی لثه هنگام مسواک زدن.
۳. بوی بد دهان مداوم.
۴. لقی یا جابه‌جایی دندان‌ها.

شیوه درمان:
۱. جرم‌گیری و تمیز کردن عمیق دندان‌ها.
۲. جراحی لثه در موارد شدید.
۳. مصرف آنتی‌بیوتیک برای عفونت‌های پیشرفته.

۳. حساسیت دندانی ( Tooth Sensitivity)

حساسیت دندانی به درد یا ناراحتی دندان در برابر محرک‌های خاص مانند سرما، گرما، غذاهای اسیدی یا شیرین گفته می‌شود.

علت ایجاد:
۱. سایش مینای دندان به دلیل مسواک زدن نادرست یا استفاده از خمیردندان‌های ساینده.
۲. تحلیل لثه و نمایان شدن ریشه دندان.
۳. پوسیدگی‌های درمان‌نشده.
۴. ترک‌خوردگی یا شکستگی دندان.

شیوه درمان:
۱. استفاده از خمیردندان‌های مخصوص حساسیت.
۲. فلوراید درمانی.
۳. پوشاندن ریشه دندان با مواد ترمیمی.
۴. عصب‌کشی در موارد شدید.

۴. آفت دهان ( Oral Aphthous Ulcers)

آفت دهان به زخم‌های کوچک و دردناک در مخاط دهان گفته می‌شود که به‌صورت دایره‌ای یا بیضوی و به رنگ سفید یا زرد دیده می‌شوند.

علت ایجاد:
۱. استرس و اضطراب.
۲. کمبود ویتامین B12، آهن و اسید فولیک.
۳. آسیب‌های مکانیکی به دهان (مانند گاز گرفتن تصادفی).
۴. آلرژی‌های غذایی یا بیماری‌های خودایمنی.

علائم:
۱. زخم‌های کوچک و دردناک در داخل دهان.
۲. دشواری در خوردن و صحبت کردن.
۳. درد هنگام مصرف غذاهای تند یا اسیدی.

شیوه درمان:
۱. استفاده از دهان‌شویه‌های ضدعفونی‌کننده.
۲. استفاده ازکرم‌های موضعی حاوی کورتیکواستروئید.
۳. استفاده از مکمل‌های تغذیه‌ای در صورت کمبود مواد معدنی یا ویتامین‌ها.

۵. سرطان دهان ( Oral Cancer)

سرطان دهان نوعی سرطان است که در لب‌ها، زبان، لثه، کف دهان یا کام سخت و نرم ایجاد می‌شود.

علت ایجاد:
۱. مصرف دخانیات و الکل.
۲. عفونت با ویروس HPV.
۳. قرارگیری طولانی‌مدت در معرض نور خورشید (برای سرطان لب‌ها).
۴. سابقه ژنتیکی.

علائم:
۱. زخم‌های دهانی که طی ۲ هفته بهبود نمی‌یابند.
۲. وجود توده یا ضایعات غیرطبیعی در دهان.
۳. خونریزی غیرقابل توضیح.
۴. دشواری در بلع یا صحبت کردن.

شیوه درمان:
۱. جراحی برای برداشتن ضایعات.
۲. شیمی‌درمانی و پرتودرمانی.
۳. درمان هدفمند بسته به نوع و مرحله سرطان.

۶. خشکی دهان ( Xerostomia)

خشکی دهان به کاهش تولید بزاق گفته می‌شود که می‌تواند مشکلات متعددی برای سلامت دهان ایجاد کند.

علت ایجاد:
۱. استفاده از داروهایی مانند آنتی‌هیستامین‌ها یا ضدافسردگی‌ها.
۲. بیماری‌هایی مانند دیابت، سندرم شوگرن یا پارکینسون.
۳. درمان‌های شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی.

علائم:
۱. خشکی و سوزش در دهان.
۲. دشواری در بلع یا صحبت کردن.
۳. افزایش خطر پوسیدگی دندان.

درمان:
۱. استفاده از بزاق مصنوعی یا دهان‌شویه‌های مرطوب‌کننده.
۲. نوشیدن مایعات کافی.
۳. مصرف آدامس‌های بدون قند برای تحریک ترشح بزاق.

۷. بیماری‌های زبان

انواع:
۱. زبان جغرافیایی (Geographic Tongue): ظهور لکه‌های قرمز با حاشیه سفید روی زبان.

۲. کاندیدیازیس دهانی (Oral Thrush): عفونت قارچی که باعث ایجاد لکه‌های سفید روی زبان و مخاط دهان می‌شود.

۳. زبان سیاه و مودار (Black Hairy Tongue): رشد بیش‌ازحد پرزهای زبان و تجمع باکتری‌ها.

۸. بیماری‌های غدد بزاقی

انواع:
۱. سنگ بزاقی (Sialolithiasis): تشکیل سنگ در غدد بزاقی.
۲. عفونت غدد بزاقی (Sialadenitis): التهاب ناشی از عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی.
۳. سندرم شوگرن: بیماری خودایمنی که باعث خشکی دهان و چشم‌ها می‌شود.

این بیماری‌ها نیازمند توجه جدی به بهداشت دهان، معاینات منظم دندان‌پزشکی و در صورت لزوم درمان تخصصی هستند. پیشگیری همواره ساده‌تر و کم‌هزینه‌تر از درمان است.

عنوان دومین مطلب آزمایشی من