نقش حیاتی در سلامت دهان و فرایند گوارش دارند. این غدد با تولید بزاق به مرطوب نگه داشتن دهان، هضم غذا و پیشگیری از عفونت‌های دهانی کمک می‌کنند. مشکلات یا بیماریهای غدد بزاقی می‌توانند منجر به کاهش تولید بزاق، درد، تورم و عوارض جدی‌تر شوند.
این مقاله به بررسی انواع بیماریهای غدد بزاقی، دلایل، درمان و پیشگیری از آن‌ها می‌پردازد.
غدد بزاقی و عملکرد آن‌ها:
بدن انسان دارای سه جفت غده بزاقی اصلی و صدها غده کوچک‌تر است:
الف: غده پاروتید:
بزرگ‌ترین غده بزاقی که در جلوی گوش قرار دارد.
ب: غده زیر فکی (ساب‌مندیبولار):
در زیر فک پایین.
ج: غده زیر زبانی (ساب‌لینگوال):
در زیر زبان.
این غدد روزانه حدود ۱ تا ۱/۵ لیتر بزاق تولید می‌کنند. بزاق علاوه بر کمک به هضم، از دندان‌ها و لثه‌ها در برابر عفونت محافظت می‌کند.
انواع بیماریهای غدد بزاقی
۱.
عفونت
غدد بزاقی (سیالادنیت):
عفونت باکتریایی یا ویروسی که باعث التهاب و درد در
غدد بزاقی می‌شود.
علائم:
الف: تورم و درد در ناحیه غده.
ب:خروج بزاق چرکی.
پ: تب و احساس ناخوشی عمومی.
علل:
الف: انسداد مجرای بزاقی.
ب: خشکی دهان.
ج: ضعف سیستم ایمنی.
۲. سنگ غدد بزاقی (سیالولیتیس):
تشکیل سنگ‌های کوچک کلسیمی‌در مجاری بزاقی که جریان بزاق را مسدود می‌کند.
علائم:
الف: درد ناگهانی در هنگام غذا خوردن.
ب: تورم در ناحیه غده.
ج: کاهش ترشح بزاق.
علل:
الف: کم‌آبی بدن.
ب: مصرف زیاد کلسیم یا مواد معدنی.
ج: عفونت‌های مکرر.
۳.
کیست‌های
غدد بزاقی:
کیست‌های پر از مایع که ممکن است در نتیجه آسیب یا انسداد مجرای بزاقی ایجاد شوند.
علائم:
الف: تورم نرم و بدون درد.
ب: گاهی تغییر در شکل دهان یا زبان.
علل:
الف: انسداد مجرا.
ب: تروما یا آسیب.
۴.
تومورهای
غدد بزاقی:
این تومورها می‌توانند خوش‌خیم یا بدخیم باشند.
علائم:
الف: توده یا تورم در ناحیه غده.
ب: درد یا بی‌حسی در صورت.
ج: تغییر در توانایی جویدن یا بلع.
علل:
الف: عوامل ژنتیکی.
ب: قرار گرفتن در معرض اشعه یا مواد شیمیایی مضر.
۵.
خشکی دهان (گزروستومیا):
کاهش تولید بزاق که ممکن است به دلیل مشکلات
غدد بزاقی باشد.
علائم:
الف: احساس خشکی و چسبندگی در دهان.
ب: دشواری در بلع یا صحبت کردن.
ج: بوی بد دهان.
علل:
الف: داروها.
ب: دیابت.
ج: سندرم شوگرن.
۶.
سندرم شوگرن:
یک بیماری خودایمنی که باعث خشکی دهان و چشم‌ها می‌شود.
این سندرم به غدد بزاقی آسیب می‌زند و تولید بزاق را کاهش می‌دهد.
علائم:
الف: خشکی مزمن دهان.
ب: دشواری در بلع.
ج: افزایش خطر پوسیدگی دندان.
علل:
حمله سیستم ایمنی به
غدد بزاقی.
دلایل و علل بیماریهای غدد بزاقی
عوامل اصلی:
الف: عفونت‌ها:
باکتری‌هایی مانند
استافیلوکوک و
استرپتوکوک.
ویروس‌ها مانند اوریون.
ب: انسداد مجاری بزاقی:
وجود سنگ یا کیست.
ج: کم‌آبی بدن:
کاهش ترشح بزاق به دلیل نبود آب کافی.
د: بیماریهای خودایمنی:
مانند سندرم شوگرن یا لوپوس.
ل: سرطان:
تغییرات سلولی در
غدد بزاقی که می‌تواند منجر به تشکیل تومور شود.
م: آسیب یا ضربه:
جراحی‌های ناحیه صورت یا تروما ممکن است به غدد آسیب برساند.
ن: مصرف داروها:
برخی داروها مانند آنتی‌هیستامین‌ها، دیورتیک‌ها و ضدافسردگی‌ها باعث خشکی دهان و مشکلات
غدد بزاقی می‌شوند.
روش‌های درمان بیماریهای غدد بزاقی
۱.
درمان عفونت‌ها:
الف: استفاده از
آنتی‌بیوتیک‌ها برای عفونت‌های باکتریایی.
ب: مصرف
داروهای ضدویروس در صورت عفونت ویروسی.
۲. درمان سنگ‌های بزاقی:
الف: ماساژ غده:
کمک به جابه‌جایی سنگ‌ها و خروج آن‌ها.
ب: کمپرس گرم:
افزایش جریان بزاق و کاهش درد.
ج: جراحی:
برداشتن سنگ‌های بزرگ‌تر که به روش‌های دیگر پاسخ نمی‌دهند.
۳. درمان خشکی دهان:
الف: مرطوب‌کننده‌های دهانی:
استفاده از اسپری‌ها یا ژل‌های مرطوب‌کننده.
ب: تحریک تولید بزاق:
مصرف آدامس بدون قند یا مکیدن آب‌نبات‌های بدون شکر.
استفاده از داروهایی مانند پیلوکارپین.
۴. درمان کیست‌ها و تومورها:
برداشتن کیست یا توده: جراحی برای برداشتن ضایعات.
درمان سرطان:
الف: جراحی.
ب: پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی برای تومورهای بدخیم.
۵.
درمان بیماریهای خودایمنی:
کنترل علائم از طریق داروهای ضدالتهابی و تنظیم سیستم ایمنی.
پیشگیری از بیماریهای غدد بزاقی
الف: حفظ بهداشت دهان و دندان:
مسواک زدن و استفاده از نخ دندان به صورت منظم.
مراجعه دوره‌ای به دندان‌پزشک.
ب: هیدراته نگه‌داشتن بدن:
مصرف کافی آب برای جلوگیری از کم‌آبی و خشکی دهان.
ج: ترک سیگار و الکل:
دخانیات و الکل می‌توانند به
غدد بزاقی آسیب بزنند.
د: پرهیز از غذاهای سنگین و پرکلسیم:
کاهش خطر تشکیل سنگ در
غدد بزاقی.
ه: مدیریت استرس و تقویت سیستم ایمنی:
استرس می‌تواند عامل برخی بیماریهای خودایمنی باشد.
ی: پرهیز از مصرف بیش از حد داروهای خشک‌کننده:
مانند آنتی‌هیستامین‌ها یا ضدافسردگی‌ها که تولید بزاق را کاهش می‌دهند.
تشخیص زودهنگام بیماری‌ها:
توجه به علائم اولیه مانند خشکی دهان، درد یا تورم و مراجعه به پزشک.
نتیجه‌گیری:
بیماریهای
غدد بزاقی می‌توانند اثرات جدی بر سلامت دهان و کیفیت زندگی داشته باشند. شناسایی زودهنگام علائم و دریافت درمان مناسب از اهمیت زیادی برخوردار است. با رعایت بهداشت دهان، مصرف کافی آب و مراقبت از سلامت عمومی‌بدن، می‌توان از بسیاری از این بیماری‌ها پیشگیری کرد.
توجه به تغییرات کوچک در دهان و مشورت با متخصص، کلید حفظ سلامت غدد بزاقی و جلوگیری از مشکلات پیچیده‌تر است.
بیماریهای زبان: انواع، دلایل، درمان و پیشگیری