جرم گوشبیش از حد: علل، انواع، درمان و پیشگیری
مقدمه
جرم گوشیا سرومن (Cerumen)ماده‌ای مومی‌شکل و چسبناک است که توسط غدد سرومینوسموجود در کانال گوش تولید می‌شود. این ماده نقش محافظتی، مرطوب‌کنندگی و ضدعفونی‌کنندگیبرای گوش دارد و از ورود گرد و غبار، حشرات و میکروب‌ها به داخل مجرای گوش جلوگیری می‌کند. در حالت طبیعی، جرم گوشبه خودی خود دفع می‌شود، اما در برخی موارد، تولید بیش از حد آن یا عدم خروج طبیعی آن می‌تواند باعث تجمع جرم و انسداد مجرای گوششود که مشکلاتی مانند کاهش شنوایی، درد گوش، سرگیجه و وزوز گوشرا به همراه دارد.
در این مقاله، به بررسی علل، انواع، علائم، روش‌های درمان و راه‌های پیشگیری از جرم گوشبیش از حدمی‌پردازیم.
۱. جرم گوش چیستو چرا ایجاد می‌شود؟
جرم گوشترکیبی از چربی‌ها، سلول‌های مرده پوست و ترشحات غدد گوشاست که مجرای گوش را روان و مرطوبنگه می‌دارد. این ماده به طور طبیعی به سمت بیرون گوش حرکت می‌کند و همراه با ذرات گرد و غبار و آلودگی‌های محیطی دفع می‌شود. اما گاهی اوقات، میزان تولید جرم گوشبیش از حد طبیعی می‌شود یا روند خروج آن مختل می‌گردد که منجر به تجمع و انسداد مجرای گوش می‌شود.
۲. علل و عوامل ایجاد جرم گوشبیش از حد
الف) تولید بیش از حد جرم گوش
عوامل ژنتیکی:برخی افراد به‌طور طبیعی جرم گوشبیشتری تولید می‌کنند.
فعالیت زیاد غدد سرومینوس:در برخی افراد، این غدد بیش‌فعال هستند و مقدار زیادی جرم تولید می‌کنند.
استفاده بیش از حد از وسایل پاک‌کننده گوش:گوش‌پاک‌کن، سمعک و هندزفری می‌توانند باعث تحریک غدد گوش و افزایش تولید جرم شوند.
ب) اختلال در خروج طبیعی جرم گوش
استفاده از گوش‌پاک‌کن و سایر وسایل:استفاده مکرر از گوش‌پاک‌کن باعث فشرده شدن جرم به سمت داخل گوش می‌شود.
انسداد مجرای گوش:تنگ بودن یا شکل غیرعادی مجرای گوش باعث اختلال در خروج طبیعی جرم می‌شود.
استفاده از سمعک یا هندزفری:این وسایل مانع خروج جرم شده و به مرور زمان آن را در داخل گوش فشرده می‌کنند.
ج) عوامل محیطی و بیماری‌ها
قرار گرفتن در معرض گرد و غبار و آلودگی:محیط‌های پر از گرد و غبار می‌توانند تولید جرم گوشرا افزایش دهند.
عفونت‌های گوش:برخی از عفونت‌های مزمن گوش باعث تولید بیش از حد جرم می‌شوند.
بیماریهای پوستی مانند اگزما و پسوریازیس:این بیماری‌ها می‌توانند باعث تحریک غدد گوش و افزایش تولید جرم شوند.
۳. انواع جرم گوش
جرم گوشبه دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:
جرم گوشخشک:
رنگ آن زرد روشن تا خاکستری است.
بیشتر در افراد آسیایی و سرخ‌پوستان دیده می‌شود.
احتمال تجمع و انسداد آن کمتر است.
جرم گوشمرطوب و چسبناک:
رنگ آن زرد تیره تا قهوه‌ای است.
بیشتر در افراد اروپایی و آفریقایی دیده می‌شود.
احتمال تجمع و انسداد آن بیشتر است.
۴. علائم جرم گوشبیش از حد و انسداد گوش
کاهش شنوایی تدریجی در یک یا هر دو گوش
احساس پری و گرفتگی گوش
وزوز گوش (Tinnitus)
سرگیجه و عدم تعادل
درد یا احساس ناراحتی در گوش
خروج ترشحات از گوش (در موارد شدید)
سرفه‌های مداوم (به دلیل تحریک عصب واگ در گوش)
۵. روش‌های درمان جرم گوشبیش از حد
الف) روش‌های خانگی برای خارج کردن جرم گوش
استفاده از قطره‌های نرم‌کننده جرم گوش:
قطره‌های حاوی هیدروژن پراکسید، گلیسیرین یا روغن‌های معدنیبه حل شدن و خروج راحت‌تر جرم کمک می‌کنند.
چند قطره را داخل گوش بریزید و بعد از ۵ تا ۱۰ دقیقه گوش را با آب ولرم بشویید.
استفاده از روغن‌های طبیعی:
روغن زیتون یا روغن بادام شیرینمی‌تواند به نرم شدن جرم گوشکمک کند.
۲-۳ قطره قبل از خواب در گوش بریزید.
حمام بخار:
بخار آب گرم می‌تواند جرم گوشرا نرم و خروج آن را تسهیل کند.
شستشوی گوش با آب ولرم:
سرنگ مخصوص شستشوی گوش را با آب ولرم پر کنید و به‌آرامی‌درون گوش بریزید.
این روش برای افرادی که پرده گوش‌شان پاره شده ممنوعاست.
ب) روش‌های پزشکی برای خارج کردن جرم گوش
میکروساکشن (ساکشن گوش):پزشک با دستگاه مکنده جرم را از گوش خارج می‌کند.
آبکشی گوش (Ear Irrigation):پزشک با استفاده از سرنگ مخصوص، گوش را با محلول مخصوص شستشو می‌دهد.
استفاده از ابزارهای مخصوص (Curette):پزشک با ابزارهای ظریف، جرم را از مجرای گوش خارج می‌کند.
ج) درمان جرم گوشدر موارد خاص
در صورت وجود عفونت گوش:استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها(خوراکی یا قطره‌ای) ضروری است.
در موارد التهاب و تحریک پوست گوش:پزشک ممکن است پمادهای ضدالتهابی یا کرم‌های مخصوصتجویز کند.
۶. راه‌های پیشگیری از جرم گوشبیش از حد
الف) رعایت بهداشت گوش
از شستشوی بیش از حد گوشخودداری کنید، زیرا این کار تولید جرم را افزایش می‌دهد.
به هیچ وجه از گوش‌پاک‌کن، سنجاق، یا کلید برای تمیز کردن گوش استفاده نکنید.
گوش خود را پس از استحمام با یک دستمال نرم خشک کنید.
ب) جلوگیری از ورود آب و آلودگی به گوش
هنگام شنا و حمام، از محافظ گوش ضدآب یا پنبه آغشته به وازلیناستفاده کنید.
در محیط‌های آلوده از محافظ گوشاستفاده کنید.
ج) جلوگیری از تحریک بیش از حد گوش
استفاده طولانی‌مدت از هندزفری و سمعکرا کاهش دهید.
از قرار گرفتن در معرض صدای بسیار بلندخودداری کنید.
د) مراجعه منظم به پزشک گوش، حلق و بینی
اگر مستعد تجمع جرم گوشهستید، هر ۶ تا ۱۲ ماه یک‌باربرای معاینه گوش به پزشک مراجعه کنید.
۷. نتیجه‌گیری
جرم گوشیک ماده ضروری برای سلامت گوش است، اما تولید بیش از حد آن یا عدم خروج طبیعی آن می‌تواند مشکلاتی مانند کاهش شنوایی، وزوز گوش، درد و سرگیجهایجاد کند. رعایت بهداشت مناسب گوش، پرهیز از استفاده از گوش‌پاک‌کن، استفاده از روغن‌های طبیعی برای نرم کردن جرم گوشو مراجعه به پزشک در صورت انسداد گوش، بهترین راهکارها برای مدیریت این مشکل هستند.