مقدمه
آب مروارید(Cataract) یکی از شایع‌ترین بیماریهای چشمی‌است که موجب کدورت عدسی چشم و کاهش تدریجی بینایی می‌شود. این بیماری بیشتر در افراد مسن رخ می‌دهد، اما عوامل دیگری مانند بیماریهای زمینه‌ای، مصرف برخی داروها و ضربه به چشم نیز می‌توانند در ایجاد آن نقش داشته باشند. در این مقاله، به بررسی علل، علائم، روش‌های تشخیص، درمان و پیشگیری از آب مروارید خواهیم پرداخت.
ساختار و عملکرد عدسی چشم
عدسی چشم یک ساختار شفاف و انعطاف‌پذیر است که در پشت عنبیه (بخش رنگی چشم) قرار دارد. این عدسی نور را متمرکز کرده و به شبکیه ارسال می‌کند تا تصاویر واضحی ایجاد شوند. در حالت عادی، عدسی شفاف است، اما در اثر برخی عوامل، پروتئین‌های موجود در عدسی دچار تغییر شده و به مرور کدر می‌شوند که این وضعیت را آب مرواریدمی‌نامند.
علل و عوامل خطر آب مروارید
آب مرواریدمعمولاً به‌صورت تدریجی ایجاد می‌شود و دلایل متعددی برای بروز آن وجود دارد.
۱. افزایش سن
- شایع‌ترین علت آب مرواریداست. با افزایش سن، پروتئین‌های عدسی دچار تغییر شده و باعث کدورت آن می‌شوند.
۲. دیابت
- افراد مبتلا به دیابت در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به آب مرواریدقرار دارند، زیرا قند خون بالا می‌تواند به عدسی آسیب برساند.
۳. قرار گرفتن در معرض اشعه ماورای بنفش (UV)
- تابش مستقیم نور خورشید و اشعه ماورای بنفش می‌تواند به عدسی آسیب رسانده و روند ایجاد آب مرواریدرا تسریع کند.
۴. مصرف طولانی‌مدت داروهای استروئیدی
- استفاده از کورتیکواستروئیدها (مانند پردنیزون) برای بیماری‌هایی مانند آرتریت روماتوئید یا آسم می‌تواند خطر ابتلا به آب مرواریدرا افزایش دهد.
۵. ضربه و آسیب‌های چشمی
- صدمات مستقیم به چشم می‌توانند به عدسی آسیب برسانند و باعث ایجاد آب مرواریدشوند.
۶. سابقه خانوادگی و ژنتیک
- در برخی موارد، عوامل ژنتیکی در بروز این بیماری نقش دارند.
۷. سیگار کشیدن و مصرف الکل
- مواد سمی‌موجود در سیگار و الکل می‌توانند به عدسی چشم آسیب برسانند و احتمال بروز آب مرواریدرا افزایش دهند.
۸. کمبود مواد مغذی و رژیم غذایی نامناسب
- کمبود آنتی‌اکسیدان‌هایی مانند ویتامین C و E می‌تواند در ایجاد آب مرواریدنقش داشته باشد.
علائم آب مروارید
آب مرواریدبه‌آرامی‌پیشرفت می‌کند و علائم آن در ابتدا ممکن است خفیف باشند. با گذشت زمان، فرد دچار مشکلات بینایی می‌شود که شامل موارد زیر است:
- تاری دید:دید فرد به‌مرور کدر و تار می‌شود.
- حساسیت به نور:نورهای شدید، مخصوصاً در شب، باعث ایجاد خیرگی می‌شوند.
- کاهش دید در نور کم:در محیط‌های تاریک، دید سخت‌تر می‌شود.
- دید دوگانه در یک چشم:برخی بیماران از دوبینی شکایت دارند.
- تغییر در تشخیص رنگ‌ها:رنگ‌ها کمرنگ‌تر و زردتر به نظر می‌رسند.
- نیاز به تغییر مداوم شماره عینک:بیماران ممکن است متوجه شوند که مدام به تغییر عینک نیاز دارند.
انواع آب مروارید
۱. آب مرواریدمرتبط با سن
- شایع‌ترین نوع آب مرواریدکه معمولاً در افراد بالای ۵۰ سال ظاهر می‌شود.
۲. آب مروارید مادرزادی
- برخی نوزادان با آب مرواریدبه دنیا می‌آیند که می‌تواند به دلیل عفونت‌های دوران بارداری یا مشکلات ژنتیکی باشد.
۳. آب مرواریدناشی از ضربه
- آسیب‌های شدید به چشم می‌توانند باعث تخریب عدسی و کدر شدن آن شوند.
۴. آب مرواریدثانویه
- برخی بیماری‌ها مانند دیابت و مصرف داروهای خاص می‌توانند منجر به آب مرواریدشوند.
تشخیص آب مروارید
تشخیص این بیماری معمولاً از طریق معاینات چشم‌پزشکی انجام می‌شود که شامل موارد زیر است:
- آزمون حدت بینایی (Visual Acuity Test):بررسی میزان وضوح دید.
- معاینه با اسلیت لامپ:بررسی دقیق ساختارهای داخلی چشم.
- اتساع مردمک و معاینه شبکیه:پزشک با استفاده از قطره‌های مخصوص مردمک را گشاد کرده و عدسی و شبکیه را بررسی می‌کند.
روش‌های درمان آب مروارید
در مراحل اولیه، استفاده از عینک، نورپردازی مناسب و اجتناب از نورهای شدید می‌تواند به بهبود وضعیت کمک کند. اما در صورت پیشرفت بیماری، تنها راه درمان جراحی آب مروارید است.
۱. جراحی آب مروارید(فیکوامولسیفیکاسیون)
- روش:در این روش، عدسی کدر شده با استفاده از امواج اولتراسوند خرد شده و خارج می‌شود. سپس یک لنز مصنوعی جایگزین آن می‌شود.
- مزایا:کمترین برش، بهبود سریع و کاهش عوارض.
۲. جراحی آب مرواریدبا لیزر
- روش:استفاده از لیزر برای برش دقیق‌تر و جایگزینی عدسی.
- مزایا:کاهش التهاب و بهبود سریع‌تر.
۳. جراحی آب مرواریدسنتی (اکستراکپسولار کاتاراکت اکستراکشن – ECCE)
- روش:در مواردی که عدسی خیلی سفت باشد، از این روش برای خارج کردن آن استفاده می‌شود.
مراقبت‌های بعد از جراحی
- استفاده منظم از قطره‌های تجویزشده برای جلوگیری از عفونت و التهاب.
- اجتناب از مالیدن چشم‌ها.
- پرهیز از فعالیت‌های سنگین مانند خم شدن و بلند کردن اجسام سنگین.
- استفاده از عینک آفتابی برای محافظت از چشم.
پیشگیری از آب مروارید
۱. استفاده از
عینک آفتابی با فیلتر UV
۲. مصرف
مواد غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان(میوه‌ها، سبزیجات، ماهی)
3. پرهیز از
سیگار و الکل
4. کنترل بیماری‌هایی مانند
دیابت و فشار خون
5. معاینات منظم چشم به‌ویژه برای افراد بالای
۴۰ سال
نتیجه‌گیری
آب مرواریدیک بیماری پیشرونده اما قابل درمان است. تشخیص زودهنگام و رعایت سبک زندگی سالم می‌تواند از پیشرفت آن جلوگیری کند. اگر علائم آن را تجربه می‌کنید، حتماً به چشم‌پزشک مراجعه کنید تا در صورت نیاز، اقدامات درمانی لازم انجام شود.