بیماریهای عروقی و خونریزی بینی: عوامل، انواع، درمان و پیشگیری
۱. مقدمه
بیماریهای عروقی بینی و خونریزی‌های مرتبط با آن، از مشکلات رایج گوش، حلق و بینی هستند که می‌توانند به دلایل مختلفی از جمله خشکی مخاط بینی، فشار خون بالا، بیماریهای عروقی و استفاده از داروهای رقیق‌کننده خونایجاد شوند. خونریزی بینی یا اپیستاکسی (Epistaxis)در بیشتر موارد بی‌خطر است، اما در برخی موارد می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات جدی‌تری مانند اختلالات انعقادی، تومورها یا بیماریهای سیستمیکباشد.
در این مقاله، به بررسی جامع عوامل، انواع، درمان و راه‌های پیشگیری از بیماریهای عروقی و خونریزی بینیمی‌پردازیم.
۲. ساختار عروقی بینی و علت خونریزی بینی
بینی انسان دارای یک شبکه پیچیده از عروق خونی ظریف است که به آسانی دچار آسیب می‌شوند. این رگ‌های خونی به دو بخش تقسیم می‌شوند:
خونریزی قدامی(Anterior Epistaxis):
شایع‌ترین نوع خونریزی بینی است.
معمولاً از ناحیه‌ای به نام شبکه کیسل‌باخ (Kiesselbach’s plexus)در جلوی بینی رخ می‌دهد.
اغلب به دلیل خشکی هوا، تحریک فیزیکی و آلرژی‌هاایجاد می‌شود.
در اکثر موارد، بی‌خطر است و به راحتی قابل درمان است.
خونریزی خلفی (Posterior Epistaxis):
کمتر شایع اما شدیدتر و خطرناک‌تراز خونریزی قدامی‌است.
از رگ‌های عمیق‌تر در ناحیه خلفی بینیسرچشمه می‌گیرد.
معمولاً در افراد مسن، مبتلایان به فشار خون بالا یا بیماران قلبیدیده می‌شود.
نیاز به مداخله پزشکی فوری دارد.
۳. علل و عوامل ایجاد خونریزی بینی و بیماریهای عروقی بینی
الف) علل موضعی (مرتبط با بینی و مجاری تنفسی)
خشکی هوا و تحریک بینی:هوای خشک باعث ترک‌خوردگی و شکنندگی مخاط بینی می‌شود.
ضربه به بینی:ضربه مستقیم به بینی می‌تواند منجر به پارگی عروق خونی شود.
عفونت‌های تنفسی و سینوزیت:التهابات ناشی از عفونت باعث افزایش شکنندگی عروق بینی می‌شوند.
آلرژی و رینیت آلرژیک:عطسه‌های مکرر و تحریک مزمن می‌تواند به پارگی عروق منجر شود.
مصرف بیش از حد اسپری‌های بینی:اسپری‌های ضداحتقان می‌توانند منجر به خشکی و التهاب عروق شوند.
انحراف تیغه بینی:باعث ایجاد فشار نابرابر بر روی عروق و افزایش خطر خونریزی می‌شود.
ب) علل سیستمیک (مرتبط با بیماریهای عمومی‌بدن)
فشار خون بالا (Hypertension):افزایش فشار خون می‌تواند باعث پارگی عروق ظریف بینی شود.
بیماریهای عروقی و مشکلات انعقادی:مانند هموفیلی، بیماری فون ویلبراند و ترومبوسیتوپنی.
بیماریهای کبدی:مانند سیروز کبدی که می‌تواند باعث کاهش فاکتورهای انعقادی و افزایش خونریزی شود.
بیماریهای کلیوی:که باعث افزایش فشار خون و شکنندگی عروق می‌شوند.
مصرف داروهای رقیق‌کننده خون:مانند آسپرین، وارفارین و هپارین.
نقص‌های ژنتیکی:مانند تلانژکتازی هموراژیک ارثی (HHT) که باعث تشکیل عروق خونی غیرطبیعی می‌شود.
ج) علل خارجی و محیطی
ارتفاعات بالا:کاهش رطوبت و اکسیژن در ارتفاعات بالا می‌تواند باعث خشکی و خونریزی بینی شود.
قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی:مانند دود سیگار، گرد و غبار و آلودگی هوا.
تغذیه نامناسب:کمبود ویتامین C و K می‌تواند باعث شکنندگی عروق شود.
۴. روش‌های درمان خونریزی بینی و بیماریهای عروقی بینی
الف) درمان‌های فوری (در هنگام خونریزی بینی)
آرامش خود را حفظ کنید:اضطراب می‌تواند فشار خون را افزایش داده و خونریزی را تشدید کند.
نشستن و خم شدن به جلو:از دراز کشیدن یا خم شدن به عقب خودداری کنید. این کار مانع از ورود خون به حلق و دستگاه گوارش می‌شود.
فشار دادن بینی:قسمت نرم بینی را به مدت ۱۰-۱۵دقیقه بین انگشت شست و اشاره فشار دهید.
استفاده از یخ:یک بسته یخ را روی بینی و پیشانی قرار دهید تا رگ‌ها منقبض شوند.
استفاده از پنبه آغشته به آب اکسیژنه یا وازوکنستریکتورها:مانند فنیل‌افرین برای کاهش خونریزی.
اجتناب از دستکاری بینی:بعد از قطع خونریزی، از فین کردن یا خاراندن بینی پرهیز کنید.
ب) درمان پزشکی
سوزاندن عروق خونی (Cauterization):در موارد مکرر، پزشک از نیترات نقره یا لیزر برای بستن عروق خونی استفاده می‌کند.
تامپون بینی:در خونریزی شدید، یک باند مخصوص در داخل بینی قرار داده می‌شود تا فشار ایجاد کند.
درمان دارویی:شامل داروهای کاهش‌دهنده فشار خون، مکمل‌های انعقادی یا تنظیم‌کننده پلاکت خون.
جراحی:در موارد نادر، ممکن است پزشک اقدام به بستن شریان‌های بینیاز طریق جراحی کند.
۵. راه‌های پیشگیری از خونریزی بینی و بیماریهای عروقی بینی
الف) مراقبت‌های عمومی
مرطوب نگه داشتن بینی:استفاده از بخور، اسپری‌های سالین و کرم‌های مرطوب‌کنندهبرای جلوگیری از خشکی مخاط.
اجتناب از تحریک بینی:
از فین کردن شدید خودداری کنید.
از قرار دادن انگشت یا اشیای خارجی در بینی خودداری کنید.
کنترل فشار خون:
مصرف غذاهای کم‌نمکبرای کاهش فشار خون.
انجام ورزش منظم و کاهش استرس.
تغذیه مناسب:
مصرف غذاهای سرشار از ویتامین C (پرتقال، فلفل دلمه‌ای، توت‌فرنگی)برای تقویت عروق.
مصرف غذاهای حاوی ویتامین K (سبزیجات برگ سبز، بروکلی، اسفناج)برای بهبود انعقاد خون.
ب) کنترل عوامل محیطی و رفتاری
اجتناب از سیگار و الکل:این مواد باعث خشکی و التهاب عروق بینی می‌شوند.
استفاده از ماسک در محیط‌های آلوده:مانند کارگاه‌های صنعتی یا هوای خشک.
عدم مصرف خودسرانه داروهای رقیق‌کننده خون:در صورت نیاز به این داروها، تحت نظر پزشک باشید.
۶. نتیجه‌گیری
خونریزی بینی و بیماریهای عروقی بینی می‌توانند به دلایل مختلفی از جمله خشکی هوا، بیماریهای عروقی، فشار خون بالا و مصرف داروهای رقیق‌کننده خونرخ دهند. در بیشتر موارد، خونریزی بینی بی‌خطر است و با روش‌های خانگی قابل کنترل است، اما در برخی موارد، مراجعه به پزشک ضروری است. با رعایت نکات پیشگیرانه و مراقبت از سلامت عمومی‌بدن، می‌توان احتمال خونریزی‌های مکرر بینی را کاهش داد و از عوارض جدی جلوگیری کرد.
